Trong một lần đặt tour du lịch giá rẻ đến Nha Trang vô tình tôi phát hiện ra trên thành phố biển này vẫn còn dấu vết của người Chăm cổ.
Đến với thành phố biển Nha Trang xinh đẹp, hiền hòa và thơ mộng vào một ngày đầu tháng 7/2013, tôi đến thăm Tháp Bà Ponagar – khu tích lịch sử và văn hoá nổi tiếng, quần thể kiến trúc độc đáo thuộc nền văn hóa Chăm pa được xây dựng từ khoảng thế kỉ thứ VIII đến thế kỉ XIII. Khu di tích được Bộ Văn hóa (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) xếp hạng là di tích lịch sử cấp quốc gia năm 1979.
Tháp Bà Ponagar là ngôi đền nằm trên đỉnh một ngọn đồi nhỏ cao khoảng 50 mét so với mặt nước biển thuộc phường Vĩnh Phước, cách trung tâm thành phố Nha Trang 2 km về phía bắc. Tháp Bà Ponaga dùng để chỉ chung quần thể đền tháp nhưng thực ra là tên gọi của ngọn tháp lớn nhất, cao gần 23 m.
Trong khuôn viên rộng gần 50.000 m2, khu di tích được chia thành 3 tầng. Tầng 1 là ngôi tháp cổng hiện nay không còn, từ đó có những bậc đá dẫn lên tầng giữa. Ở tầng giữa gọi là Mandapa (tức là nhà khách, nhà tĩnh tâm) gồm 22 trụ hình bát giác, có chiều cao khác nhau. Theo lịch sử văn hóa Chăm, đây là khu vực chuẩn bị hành lễ của cộng đồng người Chăm trước khi vào các tháp cầu cúng.
Di sản văn hóa này khá nhỏ và bạn chỉ có thể được vào thăm những tòa tháp ở trên cao nếu như ăn mặc thích hợp. Thật không may cho chúng tôi, do bản chất ngẫu hứng của chuyến thăm nên đã chưa có sự chuẩn bị chu đáo về trang phục.
Tầng trên cùng là nơi 4 ngọn tháp tọa lạc. Những ngôi tháp được xây dựng theo kiểu Chăm, gạch xây khít mạch không nhìn thấy chất kết dính. Tháp chính ở dãy trước cao khoảng 23 mét, gọi là dinh Bà, thờ nữ thần Ponagar. Nữ vương Po Nagar – còn gọi là Yan Pu Nagara, Po Inu Nagar hay Bà Đen (nguời Việt Nam gọi là Thiên Y Thánh Mẫu Ana) – là vị nữ thần được tạo nên bởi áng mây trời và bọt biển, người tạo dựng ra trái đất, sản sinh gỗ quí, cây cối và lúa gạo. Tương truyền, tượng bà Thiên Y Thánh Mẫu Ana theo tín ngưỡng phồn thực của người Chăm, không có quần áo, nhưng đến nay đã được Việt hoá, nữ thần ăn mặc theo kiểu Phật giáo.
Với lối kiến trúc độc đáo và đặc sắc, quần thể đền tháp bà Ponagar là nơi hành hương của các tín đồ đến tiến hành các nghi lễ tôn giáo; thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan, thưởng lãm. Lễ hội Tháp Bà thường diễn ra từ ngày 21 – 23 tháng 3 âm lịch hàng năm với nhiều hoạt động hoạt động phong phú, đa dạng nhằm giới thiệu, tôn vinh những nét đẹp của văn hoá Chăm và được xếp hạng là một trong 16 lễ hội quốc gia.
Trong khoảng không gian giữa khu tháp, du khách đắm chìm và mải mê trong âm thanh mạnh mẽ của trống Ghinăng, tiếng kèn Saranai réo rắt. Các vũ công Chăm biểu diễn rất điêu luyện, trong trang phục dân tộc cổ truyền người Chăm, những cô gái trẻ khoan thai, lướt đi nhẹ nhàng trong từng điệu múa. Những bài múa dựa trên nền nhạc của các ca khúc mang âm hưởng dân ca Chăm rất đặc trưng.
Những khung cảnh đẹp, không khí yên tĩnh bình yên, các nhóm Phật tử đến tụng kinh, kiến trúc ấn tượng tràn ngập khắp nơi, nơi đây đúng như những gì tôi hình dung ở trong đầu. Các bạn cũng nên đi du lịch Nha Trang để tận hưởng được không khí ở đây giống tôi nhá.